Хапун, шуняўкі, сьцяна Мясьніковіча. Моўная іронія эпохі - чэрвень 12, 2019
Ператрус ці вобыск? Ці міраструменіць сьцяна Мясьніковічам? Адкуль слова шуняўка? (Харошае беларускае прозьвішча Шуневіч ні пры чым!) Моўныя наватворы пра дзейнасьць «праваахоўнікаў».
View Article«Пусьці павалюся» — не прыём барацьбы. Пра каго ці пра што так кажуць -...
Палова спытаных Зьмітром Бартосікам, у тым ліку былы тэлевізійны начальнік Генадзь Давыдзька, ня ведалі адказу (а мо не хацелі казаць?). А выраз характэрна беларускі, і ён ня з мовы грузчыкаў ці...
View ArticleЯк па-беларуску «пир во время чумы»? - ліпень 02, 2019
У Менску чарадой ідуць дарагія шоў і парады. Як назваць марнатраўнае баляваньне падчас нягоды? Ці ёсьць у беларускай мове слова «пір», што такое Бальтазараў банкет і адкуль вобраз вясельля на пажарышчы?
View ArticleВучымся мовы ў Купалы: мус — «необходимость», ваб — «привлекательность»,...
Скептыкі кажуць, нібыта ў беларускай мове мала словаў высокага стылю. Але ім адказаў Янка Купала. Ягоныя словы — цямрыца і няслава, вечнабыт і беларушчына... Недарэчнасьць: у афіцыйным слоўніку іх няма.
View ArticleЦі правільна зваць Беларусь «эр-бэ» - ліпень 17, 2019
Ці варта называць беларускую дзяржаву скаротам «эр-бэ»? Мо гэта Башкартастан? Думкі менчукоў падзяліліся. А закон і знаўцы мовы супраць такога скароту.
View ArticleЯк па-беларуску завецца самы галоўны грыб? - ліпень 30, 2019
Назвы грыбоў засвойваюць ня ў школе, не з расейскіх сэрыялаў, а ад дзядоў-бабуляў. Яны жыцьцёва важныя: дапамагаюць не атруціцца. На якой мове называюць грыбы нашыя людзі? Вулічнае апытаньне.
View ArticleЯк правільна: «у Беларусі» ці «на Беларусі»? - жнівень 06, 2019
Украінцы патрабуюць не казаць «на Ўкраіне», бо прыназоўнік «на» пасуе назвам несамастойных рэгіёнаў. У нашых старых клясыкаў знойдзем абедзьве формы. А як правільна?
View ArticleУ школе ёсьць прадмет «беларуская мова», але ці вучаць там гаварыць...
Фармальна ўсіх школьнікаў 11 гадоў вучаць беларускай мове — напрыклад, маляваць схемы складаназалежных сказаў. У выніку былы шкаляр ня ўмее па-беларуску нават падзякаваць, пагатоў шкарпэткі ў краме...
View ArticleТату, лезе чорт у хату! Пра засакрэчаны беларускі сёмы склон - верасень 05, 2019
Спадару Яне, хлопча, сынку, голубе мой — якая гэта форма назоўніка? Вось жа ў некага больш газу, а ў нас больш граматычных склонаў. Пра сёмы склон беларускага назоўніка, які рэпрэсавалі-рэпрэсавалі і...
View ArticleХто ня ведае слова «шуфляда»? - кастрычнік 14, 2019
Усе ў нас ведаюць, што такое шуфляда. Падчас Інфлянцкай вайны беларусы шуфлядамі нават ваявалі супраць расейцаў. Бо ў тых і слова такога няма. Вулічнае апытаньне
View ArticleВас назвалі «сьвядомым змагаром». Гэта абраза ці не? - кастрычнік 16, 2019
Інтэрнэт-тролі ды самы галоўны троль словам «сьвядомыя» лаюцца: «Эти свядомые змагары только плявузгают». А ці кепска быць «сьвядомым»? І ці можна па-беларуску сказаць «страціць сьвядомасьць»?
View ArticleУ Расеі няма словаў «хапун» і «ссабойка». Як яны там жывуць? - кастрычнік 24,...
Старажытнае і нават містычнае беларускае слова «хапун» менчукі на вуліцы тлумачаць па-рознаму. І лічаць «хапун» і «ссабойку» расейскімі словамі, хоць расейцы іх ня ведаюць.
View ArticleЧаму кітайцы мусяць вучыцца па-беларуску. Аб прызабытай у Беларусі ініцыятыве...
Гісторыя годнай, але прызабытай у Беларусі ініцыятывы ПЭН-Клюбаў сьвету — Усеагульнай дэклярацыю моўных правоў. Калі яе ўхваліць ААН, права на родную мову прыраўняецца да іншых фундамэнтальных правоў.
View ArticleЦі называў беларус бацькам некага, акрамя ўласнага бацькі? ВУЛІЧНАЕ АПЫТАНЬНЕ...
У Расеі ёсьць і сувораўскі выраз «отцы-командиры», і сучасная мянушка «батяня-комбат». І вечны, любімы сваімі дзецьмі-падданымі «царь-батюшка». А ў Беларусі «бацькам» ніколі не называлі ані манарха,...
View Article«Баня с оригинальным названием „Лазня“». Пра моўныя барбарызмы - лістапад 14,...
«Лазня», книжный магазин «Кнігарня», «Покупай на „Куфаре“». Гэта пашырэньне беларускае мовы ці зьвядзеньне яе да ролі дэкарацыі?
View ArticleЯк скарачаць словы па-беларуску? Не «абырвалг», а «мо», «нат», «трэ»! -...
Ня трэба ўжываць абрэвіятуры накшталт «дзяржмяжа» і «юрасобы» — гэта савецка-расейская словаўтваральная мадэль. Але хораша і правільна будзе сказаць «Мо ня трэ больш падліваць».
View ArticleЯк правільна: «колькі часу» або «каторая гадзіна»? - сьнежань 20, 2019
А як па-беларуску адкажам на гэтае пытаньне, асабліва калі ня роўная гадзіна (напрыклад, 9:00), а яе палова (8:30) або чвэрць (8:15)?
View ArticleДні, месяцы, гады: называйма іх правільна! - студзень 16, 2020
Многія нашыя назвы месяцаў унікальныя. Калі і адкуль яны пайшлі? А ці памятаем, як правільна пісаць дату? А як назваць чатыры запар гады бязь іх нумароў?
View ArticleНазвы беларускіх вуліц: пазбыцца каляніяльнай спадчыны - студзень 24, 2020
Назвы нашых вуліц уплываюць на нашу сьвядомасьць і падсьвядомасьць. Беларускай урбананіміі патрэбная ня толькі дэсаветызацыя, але і дэкалянізацыя. Адзіны горад Беларусі, у якім пасьпелі ўпарадкаваць...
View ArticleСэнс і сэкунда, акуляры і кляса. Лацінская мова нам не чужая - люты 10, 2020
У старой Беларусі, як ува ўсёй Эўропе, лацінская была мовай асьветы і кнігі. Мноства словаў — мэта і камэта, вэлюм і плян — прыйшло ў беларускую наўпрост з лаціны. Таму яны і гучаць блізка да арыгіналу.
View Article